Spontane speeltuin
Met toestemming van fotograaf: Nico van der Horst, 1951
De speeltuin was een spontaan idee van ouders uit de buurt rond het jaar 1952. De ouders vonden dat er een plekje nodig was waar hun kinderen konden spelen en zichzelf mochten zijn.
Met toestemming van fotograaf: Nico van der Horst, 1951
Ouders plaatsten een oude boom, een zandbak en een oude auto op een onbebouwd stuk grond aan de Oosterdwarsstraat. Daar stond eerder een katoenfabriek waar kinderen vroeger moesten werken.
Katoenfabriek
De Leidse Katoenmaatschappij stond van 1835-1936 in het gebied tussen de Herengracht en de Zijlsingel waar nu het Katoenpark ligt. In 1879 was er een hevige brand. De fabriek lag helemaal in puin, maar werd daarna weer opgebouwd. Toen de fabriek failliet ging, moesten alle fabrieksgebouwen alsnog worden afgebroken in 1936. Het gat wat er toen ontstond, kreeg een bijnaam. De Leidenaren noemden dit ‘de doorbraak’. Naar goede Leidse gewoonte gebeurde er tientallen jaren niks met de plek. Totdat de buurtbewoners er spontaan een speeltuin van maakten.
De Leidse Katoenmaatschappij 1835 – 1936
Speeltuinvereniging
De spontane buurtactie om een speeltuin te maken van de lege plek mocht alleen niet van de gemeente. Daarom kwamen de ouders op 9 juni 1952 bij elkaar en richtten een speeltuinvereniging op. De vereniging vroeg de plek officieel aan voor een echte speeltuin. De vereniging mocht toen wél die plek gebruiken van de gemeente. Daarna bouwde de vereniging een speeltuin met financiële steun van de Koninklijke Nederlandse Grofsmederij en de Meelfabriek. Ze noemden de speeltuin Om de Doorbraak en openden die feestelijk op 7 mei 1955.
Opening 1955
De feestelijke opening van speeltuin Om de doorbraak was op 7 mei 1955. De eigenaren van de Grofsmederij waren de grootste sponsor en waren daarom bij de opening, Oók het speeltuinbestuur, ambtenaren van het Gemeentebestuur, heel veel gezinnen en meer dan 300 speeltuinkinderen waren erbij. Samen genoten ze van lekkere hapjes, maakten ze muziek en speelden ze in hun nieuwe speeltuin.
Na alle officiële toespraken kwam eindelijk het grote moment waar alle kinderen op hadden gewacht. De glijbaan mocht voor het eerst worden gebruikt! De directeur van de grofsmederij en zijn vrouw, meneer en mevrouw de Jong, deden dat op een hele originele manier. Ze gleden namelijk als eersten van de 7 meter hoge glijbaan naar beneden, dwars door een papieren lint heen. Daarmee was de speeltuin geopend. Alle kinderen juichten ze hard toe en beloonden hen met een bos mooie bloemen.
Veel buurtkinderen speelden daarna nog heel veel jaren in de speeltuin. Hierboven staat een foto van de speeltuin in 1970. Die stond toen nog aan het Waardkerkplein. De foto was genomen vanaf de Oosterkerk aan de Herengracht richting het noordoosten. De 7 meter hoge glijbaan en de draaimolen waren toen de meest opvallende speeltoestellen.
Heropening in 1996
In 1974 maakte de gemeente de nieuwe bestemmingsplannen voor de wijk bekend. Er moesten nieuwe moderne woningen worden gebouwd. Ook speeltuin Om de doorbraak moest naar een nieuwe plek wat nu het Katoenpark heet. In het Katoenpark stond vroeger een gebouw van de katoenfabriek. Later gebruikte de Koninklijke Nederlandse Grofsmederij die mogelijk als ijzergieterij. De bodem was daarom heel erg vervuild en moest eerst nog worden schoongemaakt voordat de speeltuin daar mocht komen te staan. Het duurde daarom nog tot 1994 voordat de vereniging kon beginnen met het bouwen van de nieuwe speeltuin. De speeltuin opende eindelijk weer in de late zomer van 1996 en kreeg een nieuwe maar bekende naam ‘de Doorbraak’.
Vanaf toen stond speeltuin de Doorbraak in het Katoenpark. Op de foto hierboven zie je rechtsachter de Meelfabriek. De fabriek was ook 1 van de sponsors van de eerste speeltuin in 1955. Het meest opvallende speeltoestel in de Doorbraak tijdens de heropening in 1996 was het Geuzenschip. Sommige bezoekers noemden het ook wel het ‘piratenschip’. Het schip stond in het midden van de speeltuin. Vrijwilligers uit de buurt hadden het schip zelf in elkaar gezet. Kinderen konden hier nog heel veel jaren met veel fantasie op spelen.
De Doorbraak heropent als nieuwe natuurspeeltuin op 9 juni 2021
Na 10 maanden verbouwen was het zover – de speeltuin mocht weer open, maar dan als nieuwe inclusieve natuurspeeltuin. Speeltuinontwerpster Suzanne van Ginneken, buurtbewoners en hun kinderen hadden de speeltuin sámen ontworpen. De gemeente keurde het basisontwerp in 2020 goed en hielp mee met de uitvoering.
De vereniging had ook een pluspakket bedacht. Dit bestond uit een lijst met éxtra speelelementen. Deze wilde de gemeente ook wel helpen bouwen. De voorwaarde was alleen wel dat de vereniging daar zelf de fondsen voor moest vinden. Dit was voor een groot deel gelukt door fondsenwerving via stichtingen en crowdfunding. Zo kon de vereniging nog enkele fantasierijke en duurzame speeltoestellen bij laten plaatsen.
Sommige toestellen konden weer terugkomen in de speeltuin. Het blauwe klimblok en het zwier- en draaitoestel bijvoorbeeld. Helaas moest de gemeente in september 2020 het Geuzenschip afbreken. Het schip was oud en kapot en de vereniging kon het niet meer repareren. Ook waren er strengere veiligheidsregels voor speeltoestellen.
Ondanks dat de natuurspeeltuin af is, werkt de speeltuinvereniging nog steeds hard aan het verbeteren ervan. De vereniging wil bijvoorbeeld graag het schip vervangen door een toestel waar kinderen met net zoveel fantasie op kunnen spelen. Daar is geld voor nodig. Ook heeft de vereniging nog geld nodig voor een invalidentoilet. Maar ook voor speelelementen waar kinderen met beperkingen ook van kunnen genieten. Lees over de wensen die we nog willen waarmaken op de natuurspeeltuin pagina. Lees ook hoe je ons daarmee kan helpen via onze Crowdfunding pagina.
Bovenaanzicht van onder andere de nieuwe natuurspeeltuin de Doorbraak en het Lakenpark
